“ Μη το πάρεις αγκαλιά, θα μάθει στις αγκαλιές”, “ Θα το κακομάθεις”, “ Το άτιμο μόλις το αφήσεις κλαίει”
Φράσεις που τις ακούμε όχι σπάνια και μάλιστα σε μωρά ημερών που μέχρι χτες η σύλληψη τους αποτελούσε όνειρο του ζευγαριού και των στενών συγγενών τους. Πως γίνεται λοιπόν το ίδιο το ζευγάρι την περίοδο που οραματιζόταν το μωρό τους να το κρατάνε αγκαλιά νύχτα μέρα λίγες ημέρες ή εβδομάδες μετά τη γέννηση του να συζητάνε εαν θα πρέπει να είναι γενναιόδωροι ή φειδωλοί στις αγκαλιές μαζί του?
Γενικότερα υπάρχει ένας ενδοιασμός στο ελεύθερο και απεριόριστο, οδηγία που περιλαμβάνει τόσο τον θηλασμό όσο και την αγκαλιά. Και ενώ θα αναμενόταν μια τέτοια οδηγία που αφαιρεί όλους τους κανόνες να απελευθερώσει τους γονείς παρατηρείται ότι αυτό δεν συμβαίνει πάντα. Δεν είναι όμως παράξενο να ερμηνευθεί.
Ο δυτικός τρόπος ζωής και κατ’ επέκταση γονεϊκής φροντίδας επιτάσσει γοργούς ρυθμούς και εκτέλεση πολλών δραστηριοτήτων στη διάρκεια της ημέρας κάποιες από τις οποίες γίνονται παράλληλα και συχνά συνοδεύονται από αυξημένο άγχος πχ μαγειρεύω, καθαρίζω, ενώ το μυαλό μου είναι απασχολημένο με τους λογαριαμούς που έχω να πληρώσω και στο μεταξύ στέλνω ένα email. Ή ψωνίζω, μιλάω στο κινητό και συνάμα προσπαθώ να ηρεμήσω το μωρό στο καρότσι που γκρινιάζει. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο μια νέα μαμά που ζει σε διαμέρισμα μιας πόλης που στο διπλανό τετράγωνο δεν ζει η μαμά της, η πεθερά της ή άλλο μέλος της οικογένειας, που στην προ μητρότητας εποχή ήταν μια γυναίκα με την οχτάωρη εγασία της και την πολυάσοχλη καθημερινότητα της δεν είναι παράξενο να αντιδράσει με ελαφρά ανασηκωμένο φρύδι στο άκουσμα ελεύθερου απεριόριστου θηλασμού και συνεχούς επαφής με το μωρό της δέρμα με δέρμα τουλάχιστον τον πρώτο καιρό. Κακά τα ψέματα έτσι όπως έχει διαμορφωθεί η κοινωνία μας κινούμαστε στον αυτοματο πιλότο,διεκπαιρεώνοντας καθημερινές δραστηριότητες χωρίς συνειδητή σκέψη, δυσκολευόμαστε να χαλαρώσουμε, να παρατηρήσουμε, να απολαύσουμε την παρούσα στιγμή.
Ο ερχομός ενός μωρού προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία στους νέους γονείς για ενδοσκόπηση, ενσυνειδητότα, ενδυνάμωση στο νέο τους ρόλο δημιουργώντας από κοινού ένα θετικό περιβάλλον το οποίο θα ενθαρρύνει την γνωστικο- ψυχο- κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Το βρέφος απολαμβάνοντας την ζεστασιά, τη στενή σωματική επαφή και τα οφέλη του συναισθηματικού δεσμού με τους γονείς αλλά και με όλους τους φροντιστές του λαμβάνει μια ασφαλή συναισθηματική βάση, πολύτιμο εφοδιο για όλη του τη ζωή. Κάποιοι γονείς είναι περισσότερο έτοιμοι και θετικοί στο νέο ξεκίνημα, κάποιοι λιγότερο, κάποιοι μπορεί να νιώθουν τελείως απροετοίμαστοι. Όλοι ωστόσο χρειάζονται να ενημερωθούν έγκυρα και πολύπλευρα, να υποστηριχτούν, να λάβουν ενθάρρυνση και σωστή καθοδήγηση ώστε να καθοδηγήσουν και ίδιοι σωστά τα παιδιά τους και να τα βοηθήσουν να αναπτυχθούν με τον καλύτερο τρόπο.Σύμφωνα με τη «Διεθνή Ομοσπονδία για την Εκπαίδευση των Γονέων» (Fédération Internationale pour l’ Education des Parents–F.I.E.P.), το να είσαι γονέας στην εποχή μας δεν μπορεί να είναι αυτοσχεδιασμός. Οι ανθρωπιστικές επιστήμες έχουν αναπτυχθεί πολύ και οι μελέτες που έχουν διεξαχθεί στην αναπτυξιακή και στην κοινωνική ψυχολογία μάς τροφοδοτούν συνεχώς με νέα δεδομένα που ο σύγχρονος γονιός χρειάζεται να γνωρίζει.
Στη συνείδηση πολλών ο θηλασμός επαφίεται στο ένστιγκτο που θα οδηγήσει εύκολα και φυσικά το μωρό στο στήθος. Μέσα από τη γνώση και την εμπειρία όμως διαπιστώνουμε και διαδίδουμε ότι ό θηλασμός είναι τέχνη που μαθαίνεται με επιμονή και υπομονή. Υπάρχουν στάσεις που αποτρέπουν τις πληγωμένες θηλές,υπαρχει ολόκληρη θεωρία για τη σωστή σύλληψη θηλής και διάφορες λύσεις για προβλήματα θηλασμού. Μέχρι πρόσφατα -και ίσως ακόμα να συμβαίνει- συστηνόταν από το προσωπικό των μαιευτικών κλινικών το μωρό να απομακρύνεται από τη μαμά προκειμένου η λεχώνα να ξεκουραστεί. Από την άλλη, θα σκεφτόταν κάποιος ότι το ίδιο αίτημα θα μπορούσε να γίνει από τη μητέρα χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν επιθυμεί να θηλάσει. Θα είχε όμως ενδιαφέρον εδώ να μάθουμε εαν αυτή η γυναίκα έχει ενημερωθεί για την σημαντικότητα της πρώτης ώρας του θηλασμού ή εαν έχει ενημερωθεί για τις πιθανές επιπτώσεις που θα έχει η απομάκρυνση του μωρού της τόσο στο ίδιο το μωρό, όσο και στον συναισθηματικό δεσμό των δυο που ξεκινά αμέσως μετά τη γέννα. Δεν νομίζω πραγματικά ότι εαν έχει συμβεί αυτό θα είναι πολλές εκείνες οι γυναίκες που θα μείνουν αδιάφορες.Ακόμα και αν μια μητέρα επιλέξει να μη θηλάσει θα έχει περισσότερες πιθανότητες να κρατήσει το μωρό κοντά της αυξάνοντας έτσι τα επίπεδα συναισθηματικής τροφοδότησης προς αυτό.
Μια ξερή ερώτηση “θα θηλάσετε?” σε μια μητέρα που αντικρύζει άγνωστα πρόσωπα στο μαιευήριο χωρίς να έχει προηγηθεί επαφή- ενημέρωση με κάποια μαία ή γιατρό και χωρίς κατά την έξοδο της από την κλινική αλλά και μετά την έξοδο να συνεχίζει να λαμβάνει στήριξη για τον θηλασμό και τη λοχεία, φανερώνει ένα τεράστιο κενό στο σύστημα υγείας που μοιραία θα επηρεάσει την ομαλή εξέλιξη του θηλασμού αλλά και την ψυχολογία ολόκληρης της οικογένειας.
Η πλειοψηφία λοιπόν των γυναικών φαίνεται να λαμβάνουν ελλιπή ενημέρωση καθώς η απλή παρουσίαση των πλεονεκτηματων του θηλασμού και η προτροπή των γυναικών να θηλασουν δεν είναι αρκετή. Η σωστή ενημέρωση που θα ενισχύσει την προστασία της ψυχικής σωματικής υγεία ανηλίκων και ενηλίκων ατόμων μέσα στο σύστημα οικογένειας θα είναι είναι αυτή που θα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και ανάλυση κινδύνων, βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων για ένα μωρό που θα μείνει μόνο του σε μια πολύ ωραία κούνια,χωρίς θηλασμό,με καθυστέρηση στην ανταπόκριση όταν κλαίει, με κατάχρηση πιπίλας και περιορισμένη επαφή. Η ενήμέρωση βέβαια δεν γίνεται σε πλαίσιο με σκοπό να τρομοκρατήσει τους γονείς αλλά για να τους εφοδιάσει με σύγχρονη και τεκμηριωμένη γνώση που θα τους ενδυναμώσει στο νέο τους ρόλο. Η ενημέρωση επίσης γίνεται πάντα με αγάπη και διάθεση να βοηθήσουμε και όχι με έπαρση, κάνοντας επίδειξη των γνώσεων μας. Για αυτό το λόγο χρησιμοποιούμε απλό λεξιλόγιο ενώ κάνουμε αρκετές παύσεις δίνοντας την ευκαιρία στους νέους γονείςνα εκφράζουν ελεύθερα τις απορίες τους.
Σύμφωνα με ευρήματα έρευνας του Harry Harlow (1950) ένα τρυφερό άγγιγμα σε βρέφος είναι ακόμα πιο σημαντικό και από την τροφή. Τα βρέφη πίθηκοι που χρησιμοποίησε στην έρευνα του προτιμούσαν να προσκολλώνται σε ‘θετή’ μητέρα που καλυπτόταν με ζεστό πανί παρά σε εκείνη που χορηγούσε γάλα αλλά ήταν συρμάτινη και κρύα. Περίπου την ίδια χρονική περίοδο ο ψυχαναλυτής John Bowlby δηλώνει ότι παιδιά που στερήθηκαν την επαφή με τη μητέρα τους συχνά αναπτύσουν ψυχολογικά προβλήματα. Η συγκεκριμένη κατεύθυνση έρευνας έχει εισέλθει στο επιστημονικό πεδίο της νευροεπιστήμης με μια μελέτη αναφορικά με τον εγκεφαλικό φλοιό, τα ευρήματα της οποίας καταδεικνύουν πως παιδιά τα οποία μεγαλώνουν με πιο τρυφερές μητέρες που τα αγγίζουν συχνά, ο εγκέφαλος τους τείνει να επιδεικνύει μεγαλύτερη περοσαρμοστικότητα όσον αφορά την κοινωνική προσαρμογή και τις αντίστοιχες απαραίτητες δεξιότητες.
Καμία χρονική περίδος της ζωής του ανθρώπου δεν είναι ανεξάρτητη από την προηγούμενη ή την επόμενη. Η πορεία του ανθρώπου στη ζωή έχει μια συνέχεια σε όλους τους τομείς. Η ψυχική, σωματική υγεία και ανάπτυξη λοιπόν έχει μια συνέχεια στο χρόνο. ΈΈχει μεγάλη σημασία τι έφαγα ως βρέφος και ως παιδί ώστε να διαμορφώσει σε μεγάλο βαθμό τις διατροφικές μου συνήθειες ως ενήλικας. ΈΈχει ακόμα πιο μεγάλη σημασία αν πήρα πολλά χάδια και αγκαλιές από τους γονείς μου ή από άλλα οικεία πρόσωπα ως βρέφος. Και ναι έχει σημασία αν τα χάδια και την μυρωδιά της μάνας μου τα γεύτηκα από το πρώτο λεπτό και όχι μετά από μέρες ή μήνες. Γιατί όποιο κενό υπάρχει σε αυτή την ευαίσθητη περίοδο του βρέφους θα συνεχίσει να υπάρχει με κάποιο τρόπο στη ζωή του παιδιού που μεγαλώνει και γίνεται ενήλικας και αναζητεί λύσεις για να ανακουφίσει το άγχος του ή διεξόδους να καλύψει το κενό που νιώθει, το κενό που δεν έφυγε ποτέ.
Κισουδάκη ΑΘηνά
Ψυχολόγος, Μαία MSc, IBCLC.